Gdy na świecie pojawia się nowy członek rodziny, cała uwaga skupia się wokół niego i jego potrzeb. Maleństwo wymaga nieustannej opieki, karmienia, przewijania, utulania do snu. W tym początkowym okresie po porodzie, warto jednak pamiętać również o matce dziecka, która także potrzebuje troski bliskich osób. Kobieta w połogu powinna znajdować się pod szczególną opieką i ochroną rodziny, tak samo jak maluszek. Ile właściwie trwa połóg po porodzie naturalnym, a ile po cesarskim cięciu? Jak uśmierzyć towarzyszące mu dolegliwości? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz poniżej.
Czym jest i ile trwa połóg?
Okres pierwszych 6 tygodni od dnia urodzenia dziecka nazywamy połogiem. To czas, kiedy w ciele kobiety zachodzi wiele zmian. Organizm powoli wraca do stanu sprzed ciąży, jednocześnie przystosowując się do nowej sytuacji i nowej funkcji – opieki nad noworodkiem oraz karmienia piersią. Wiąże się to z wieloma różnymi dolegliwościami, które, pomimo że całkowicie normalne, mogą okazać się kłopotliwe dla młodej matki. Może to być trudny okres zarówno dla debiutujących mam, które nie wiedzą, czego się spodziewać, jak i dla tych, które choć rodzą już ponownie, ciężko zniosły ciążę lub poród. Kobiety mogą być zaskoczone intensywnością emocji przeżywanych w tym okresie, nie jest im się też łatwo pogodzić z tym, jak w ciągu ostatnich 9 miesięcy zmieniło się ich ciało, dlatego tak ważne jest, aby wspierać je zarówno na płaszczyźnie fizycznej, jak i psychicznej.
Powrót do formy sprzed ciąży to długotrwały proces, na który ma wpływ także wiele indywidualnych czynników, jak chociażby to, w jaki sposób odbył się sam poród. Połóg inaczej wygląda w przypadku kobiet, które urodziły naturalnie, a inaczej u tych, które miały cesarskie cięcie. W jednym i drugim przypadku należy zgłosić się do ginekologa około 6 tygodni po porodzie.
Dolegliwości towarzyszące kobiecie w trakcie połogu i sposoby radzenia sobie z nimi:
Odchody połogowe
Krwawienie po porodzie spowodowane jest oczyszczaniem się macicy. Trwa od 4 do 6 tygodni. Wydzielina przez pierwsze 3-4 dni jest obfita i jasnoczerwona, można ją porównać do obfitej miesiączki. Następnie jej objętość maleje, a kolor staje się najpierw różowy, a potem brązowy. W końcu zamienia się w śluz i po 5-6 tygodniach zanika.
Jak sobie pomóc? Karmienie piersią i rozsądna aktywność ruchowa przyspieszają proces regeneracji macicy. W trakcie krwawienia odradza się stosowanie tamponów, należy sięgnąć po bawełniane podpaski i zmieniać jej jak najczęściej.
Bóle brzucha podczas połogu
Bolesne skurcze w dole brzucha świadczą o kurczeniu się, czyli inwolucji macicy. Najintensywniejsze występują w pierwszych dniach po porodzie, szczególnie podczas karmienia maluszka, kiedy to wydziela się hormon zwany oksytocyną. Oksytocyna odpowiedzialna jest zarówno za wydzielanie mleka z piersi, jak i skurcze macicy.
Jak sobie pomóc? Karmienie naturalne przyspiesza powrót macicy do stanu i wagi sprzed ciąży, jest zatem korzystne zarówno dla dziecka, jak i matki. Jeśli skurcze są bardzo bolesne, można stosować paracetamol w dawce zaleconej przez lekarza.
Problemy w toalecie podczas połogu
Wiele kobiet odczuwa strach przed oddaniem moczu oraz wypróżnieniem się po porodzie, by nie uszkodzić szwów. Do ich pęknięcia dochodzi jednak bardzo rzadko, a regularne korzystanie z toalety jest bardzo ważne, ponieważ zapobiega infekcjom pęcherza i nerek oraz zastojom żylnym w miednicy mniejszej.
Jak sobie pomóc? Można spróbować oddać mocz podczas korzystania z prysznica lub polewać krocze ciepłą wodą, ponieważ zmniejsza się wówczas pieczenie i ewentualny ból. Należy także stosować dietę bogatą w błonnik, pić dużo wody oraz pamiętać o umiarkowanej aktywności fizycznej.
Hemoroidy, czyli żylaki odbytu oraz nietrzymanie moczu podczas połogu
Te nieprzyjemne dolegliwości, mogą się pojawić w okresie ciąży lub po porodzie. Nie należy się ich wstydzić, warto natomiast je leczyć, aby poprawić swoje samopoczucie i komfort życia.
Jak sobie pomóc? Należy jak najszybciej zacząć ćwiczenia mięśni dna miednicy, czyli tzw. mięśni Kegla. Po konsultacji z lekarzem można zastosować maści i kremy łagodzące dolegliwości związane z hemoroidami.
Zmęczenie podczas połogu
Zmęczenie to naturalna reakcja organizmu na 9 miesięcy ciąży, trudy porodu, dolegliwości związane z połogiem, emocje towarzyszące narodzinom dziecka oraz gotowość do odpowiadania na wszystkie potrzeby maleństwa. Conocne wstawanie, karmienie piersią i inne obowiązki są dużym obciążeniem dla młodej mamy.
Jak sobie pomóc? Każda mama musi pamiętać o odpoczynku. Najlepiej spać wtedy, gdy śpi dziecko, a wolną chwilę wykorzystać na odrobinę relaksu. Warto zaangażować męża i inne bliskie osoby do pomocy w opiece nad noworodkiem oraz w prowadzeniu domu. Sprzątanie, pranie, prasowanie, zakupy czy gotowanie mogą stać się polem do popisu dla rodziny czy przyjaciół. W pierwszych tygodniach dobrze jest ograniczyć liczbę przyjmowanych gości, albo w ogóle zrezygnować z wizyt. Chyba, że ktoś chce przyjść i pomóc w wyżej wymienionych czynnościach.
Wygląd brzucha podczas połogu
Po ciąży skóra na brzuchu jest rozciągnięta, widoczne są rozstępy. Przez jakiś czas utrzymuje się nadal ciemna linia biegnąca od spojenia łonowego aż do pępka, jednak nie należy się nią przejmować, sama zniknie. Powrót do figury sprzed ciąży może zająć dużo czasu, wszystko zależy od indywidualnych predyspozycji, tego ile kobieta przytyła w okresie ciąży oraz od jej aktywności fizycznej przed i po porodzie.
Jak sobie pomóc? Walka z rozstępami jest bardzo trudna i często nie przynosi spektakularnych efektów. Warto od samego początku ciąży stosować specjalne kremy i olejki, które ujędrniają skórę, zapobiegają powstawaniu rozstępów lub pomagają je zlikwidować. Również łagodne ćwiczenia fizyczne zdecydowanie poprawiają wygląd skóry na brzuchu.
Uwaga! Podczas połogu nie należy stosować diety odchudzającej ani stosować pasów wyszczuplających.
Rozstęp mięśni prostych brzucha
Często po ciąży i porodzie dochodzi do rozstępu mięśni prostych brzucha, o czym może świadczyć wyczuwalna przerwa w odcinku od mostka do spojenia łonowego oraz pomarszczona, wiotka skóra wokół pępka.
Jak sobie pomóc? W tym przypadku najlepiej udać się do fizjoterapeuty. Specjalista dobierze nam odpowiednie ćwiczenia i doradzi, jak uniknąć dalszego rozejścia mięśni.
Obolałe piersi podczas połogu
Nawał mleczny pojawia się około 3-4 doby po porodzie. Kobiety odczuwają wtedy zazwyczaj napięcie i ból, piersi są obrzmiałe, twarde i bardzo wrażliwe.
Jak sobie pomóc? Bardzo ważne jest częste przystawianie maluszka do piersi, co pozwoli wyregulować laktację oraz zminimalizuje ryzyko powstania stanów zapalnych. Warto skorzystać z pomocy laktatora i odciągnąć nadmiar pokarmu. Pomóc mogą również tradycyjne metody, takie jak chłodne okłady, np. z liści kapusty.
Zastój pokarmu podczas połogu
Objawia się bolesnym zgrubieniem na piersi i problemami z wypływem pokarmu.
Jak sobie pomóc? Należy jak najczęściej przystawiać dziecko do piersi, można skorzystać również z laktatora. Przed karmieniem dobrze jest zrobić ciepły okład lub wziąć ciepłą kąpiel i delikatnie rozmasować bolące miejsce. Po karmieniu można zrobić zimny okład.
Obolałe, popękane brodawki podczas połogu
To częsta dolegliwość towarzysząca pierwszym dniom karmienia noworodka wynikająca zazwyczaj z niewłaściwej techniki przystawiania do piersi lub nieprawidłowej pozycji podczas karmienia. Inne przyczyny to pleśniawki występujące u niemowlaka, zablokowanie przewodów wyprowadzających mleko, nieprzepuszczające powietrza wkładki laktacyjne, niewłaściwa higiena piersi, zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe u maluszka lub w późniejszym okresie - ząbkowanie.
Jak sobie pomóc? Przede wszystkim należy zadbać o właściwą pozycję i technikę karmienia, jedną z zalecanych pozycji jest pozycja spod pachy. Można poprosić o pomoc położną w szpitalu lub zgłosić się do poradni laktacyjnej. Brodawki warto smarować własnym pokarmem i/lub specjalną maścią z lanoliną. Trzeba je jak najczęściej wietrzyć i nosić bawełniany, przewiewny biustonosz.
Bóle kręgosłupa podczas połogu
Ciąża i poród mogą obciążyć kręgosłup, co skutkuje bólem i dyskomfortem. Dodatkowo przyczynia się do tego dźwiganie i pielęgnacja maluszka.
Jak sobie pomóc? Bardzo ważna jest aktywność fizyczna. Dobrze jest udać się do lekarza ortopedy oraz fizjoterapeuty, aby ocenić stan kręgosłupa i dobrać odpowiednie ćwiczenia (które trzeba regularnie wykonywać). Podczas karmienia dziecka należy przybrać taką pozycję, podczas której nie jest odczuwany ból pleców. Poza tym zamiast się schylać, lepiej przykucnąć lub uklęknąć. Pomocny może być też masaż.
Nadmierne pocenie się podczas połogu
Intensywna praca gruczołów potowych może skutkować nadmiernym poceniem się młodej mamy. Jeśli nie towarzyszy temu gorączka, nie należy się przejmować, dolegliwość wkrótce sama przeminie.
Jak sobie pomóc? Najlepiej ubierać się w przewiewne ubrania z naturalnych tkanin i stosować antyperspiranty. Pomóc mogą spacery z dzieckiem na świeżym powietrzu i regularne wietrzenie mieszkania.
Psychika kobiety w czasie połogu
Problemy z więzią
Uważa się, że każda matka kocha swoje dziecko od pierwszego wejrzenia. Nie jest to prawdą, czasami młoda mama potrzebuje więcej czasu, aby zapoznać się ze swoim maleństwem i pokochać je w pełni. Zarówno wielka miłość od momentu narodzin, jak i stopniowe budowanie więzi, to stany najzupełniej normalne. Kobiety, które nie czują się w pełni matkami od pierwszych chwil życia ich dziecka, niepotrzebnie mają wyrzuty sumienia, niepotrzebnie czują się gorsze od innych matek, myślą, że coś z nimi jest nie tak, jak być powinno. Jeśli nie znajdą zrozumienia i wsparcia wśród najbliższych, może wtedy dojść do znacznego pogorszenia samopoczucia i kondycji psychicznej, co w konsekwencji może doprowadzić do pojawienia się stanów depresyjnych.
Baby blues, czyli smutek poporodowy. Pojawia się koło 3-5 doby po porodzie i znika po kilku tygodniach. Dotyka on znaczną część świeżo upieczonych mam.Ten stan emocjonalny spowodowany jest głównie burzą hormonów, które sprawiają, że kobieta staje się nerwowa, smutna i lękliwa. Młoda mama może mieć poczucie straty czegoś ważnego, może szybko tracić cierpliwość, być bardzo zmęczona, rozdrażniona, do tego martwić się o noworodka oraz o to, czy sprosta nowej życiowej roli, jaką jest bycie mamą. Kobiecie nie pomaga nadmiar obowiązków, zarówno tych dobrze jej znanych, jak i całkiem nowych, pojawiających się wraz z narodzinami maluszka.
Depresja poporodowa. Jej objawy przypominają baby blues, jednak tutaj mogą pojawić się dodatkowo zaburzenia snu i łaknienia. Matki mogą tracić kontakt z dzieckiem, zdarzają się myśli samobójcze. Depresja nie mija sama, potrzebna jest pomoc specjalisty, aby się z nią uporać.
PTSD, czyli szok pourazowy wywołany porodem. Ciągłe powracanie do przeżyć związanych z porodem, sny o nim, lęk odczuwany podczas oglądania zabiegów medycznych w filmach czy też opór przed przejściem obok szpitala mogą świadczyć o PTSD. W takim przypadku wskazana jest pomoc specjalisty.
Jak sobie pomóc? Jeśli kobieta, lub ktoś z jej otoczenia, podejrzewa, że cierpi na depresję poporodową lub szok pourazowy, powinna jak najszybciej poszukać pomocy specjalisty. Każda młoda mama potrzebuje wsparcia najbliższych, pomocy w prowadzeniu domu i opiece nad dzieckiem oraz potwierdzenia swojej wartości i zapewnienia, że jest dobrą matką. Szczególnie ważna jest dobra relacja z partnerem i ojcem dziecka, który od początku powinien być angażowany w opiekę nad maleństwem. Bardzo pomocne w zapobieganiu pojawienia się depresji i baby bluesa są również aktywność fizyczna, lekkostrawna, zdrowa dieta, wypełnianie zaleceń lekarzy i dbanie o siebie – zarówno o wygląd, jak i zdrowie oraz samopoczucie.
Połóg po porodzie siłami natury – co warto wiedzieć?
Podczas połogu po porodzie siłami natury bardzo ważna jest właściwa higiena i pielęgnacja krocza, które mogło ulec nacięciu bądź pęknięciu. Kobieta może odczuwać ból, drętwienie oraz ciągnięcie w rejonie miejsc intymnych. Obecnie do zszycia krocza stosuje się zazwyczaj rozpuszczalne szwy, które nie wymagają usuwania. Rana, jeśli nie była zbyt rozległa, powinna zagoić się po około 10 dniach po porodzie.
Jak sobie pomóc? Najważniejsza jest właściwa higiena, czyli częsta zmiana podpasek, dokładne mycie rąk przed i po zmianie podpasek, podmywanie krocza letnią wodą po każdym skorzystaniu z toalety oraz osuszanie go za pomocą jednorazowego ręcznika papierowego lub letniego strumienia powietrza z suszarki. Rana powinna być wietrzona, dzięki czemu lepiej i szybciej się zagoi. Wskazana jest bawełniana bielizna, można kupić również specjalne siateczkowe majtki poporodowe. Lepiej unikać kąpieli w wannie, znacznie korzystniejszy będzie prysznic. Nie należy też zbyt długo przebywać w pozycji stojącej i siedzącej, a siadając warto podłożyć pod pupę specjalną poduszkę z dziurką w środku. Jeśli krocze jest spuchnięte, ulgę mogą przynieść zimne okłady.
Połóg po porodzie przez cesarskie cięcie
Podczas operacji zostają uszkodzone powłoki brzuszne, ale macica zachowuje się tak samo, jak po porodzie naturalnym. Kobieta może odczuwać ból i skurcze, pojawia się krwawienie. Niewielki wyciek osocza lub odrobiny krwi z rany jest normalnym zjawiskiem i nie powinien niepokoić. Pomimo odczuwanego bólu należy wstać z łóżka najszybciej, jak to możliwe. Lekarz lub położne na pewno jasno określą, kiedy młoda mama powinna to zrobić. Ruch jest niezwykle ważny, ponieważ zapobiega zakrzepom i zatorom naczyniowym.
Jak sobie pomóc? Ranę trzeba dokładnie myć pod prysznicem i zapewnić jej dopływ świeżego powietrza. Tak jak w przypadku rany krocza, trzeba ją delikatnie osuszać jednorazowym ręcznikiem papierowym. Możliwe, że lekarz zaleci stosowanie środków odkażających lub przyspieszających gojenie. Przez okres połogu należy zapomnieć o dźwiganiu czegokolwiek poza dzieckiem oraz wykonywaniu prac wymagających schylania się. Ważne jest też, żeby się prostować, co pomoże uniknąć zrostów.
Połóg a aktywność fizyczna
Ćwiczenia fizyczne po porodzie są bardzo ważne. Zapobiegają wielu dolegliwościom, wzmacniają mięśnie, pomagają powrócić do formy sprzed ciąży i zrzucić nadmiar kilogramów, poprawiają samopoczucie. Początkowo powinna to być bardzo łagodna aktywność, z czasem stopniowo można zwiększać jej intensywność. Najlepiej porozmawiać o tym z lekarzem ginekologiem podczas wizyty kontrolnej lub udać się do fizjoterapeuty, który dobierze odpowiednie ćwiczenia.
Dobrze jest zacząć od ćwiczenia mięśni dna miednicy, czyli naprzemiennego zaciskania i rozluźniania mięśni okolic krocza. Kolejną ważną partią są nogi, można wykonywać krążenia stopami, napinać mięśnie ud i łydek, spacerować. W ten sposób pobudzane jest krążenie, co zapobiega zakrzepom. Warto dodać do tego lekkie krążenia głową, rozciąganie ramion, prostowanie pleców i ćwiczenia oddechowe. Warto poszukać miejsca, gdzie wykwalifikowani instruktorzy prowadzą zajęcia dla młodych mam, także takie, na które można zabrać maleństwo ze sobą.
Kiedy do lekarza?
Należy skontaktować się z lekarzem, gdy:
Młode mamy mogą korzystać z wielu udogodnień, które ułatwiają przejście okresu połogu. Co może się przydać na początku macierzyństwa?
Połóg jest ważnym okresem w życiu kobiety, ważne by w tym czasie młoda mama była wspierana, doceniana i odciążana przez najbliższych – by miała odpowiednio dużo czasu na regenerację, odpoczynek oraz budowanie więzi z maluszkiem.
Oprac. Grażyna Zaborska
Konsultacja specjalistyczna:
Elżbieta Chruścińska, doświadczona położna
Agnieszka Skoczylas, Psycholog, Doula