Każde dziecko jest inne i ma swoje indywidualne odczucia, jednak – jak pokazują badania – można wyszczególnić charakterystyczne dla wieku przedszkolnego lęki niezależne od płci. Oto kilka z nich.
Lęk przed nieszczęśliwym zdarzeniem
Wyobraźnia małego dziecka potrafi już pracować na wysokich obrotach i towarzyszy niemal każdej aktywności parolatka. Przedszkolak miewa skłonność do wymyślania sytuacji, w której mógłby uczestniczyć on lub jego bliscy. Może np. przeżywać lęk z powodu wizualizacji pożaru domu lub nagłej śmierci rodziców w wypadku samochodowym. Nasiąknięty np. obrazami przemocy w telewizji może przenosić je na grunt rzeczywistości, w której sam żyje, i przeżywać ogromny strach przed nieszczęśliwym wydarzeniem.
Lęk przed uszkodzeniem ciała
Dziecko odczuwa siebie jako odrębną osobę zamieszkującą wewnątrz ciała, dlatego boi się jego wszelkich uszkodzeń. Najmniejsze skaleczenie urasta do rangi dramatu, a widok krwi jest przerażający. Parolatki bardzo emocjonalnie reagują na wszelkie czynności około- medyczne. Zrobienie zastrzyku czy opatrunku może wywołać spazmatyczny płacz.
Lęk na widok uszkodzonego przedmiotu
Pojawia się on najczęściej w zastępstwie lęku o uszkodzenie ciała. Dziecko reaguje wówczas przesadnie na widok np. stłuczonego talerza czy uszkodzonej zabawki. Widok zniszczeń fizycznych lub materialnych może odcisnąć się piętnem i być powodem np. koszmarów nocnych.
Reagowanie lękiem na niezrozumiałe słowa i sytuacje
Dziecko rozumiejące już mowę nie jest wciąż wystarczająco wyczulone na jej niuanse. Kiedy słyszy słowa matki „ledwo żyję”, może odebrać je dosłownie i zareagować lękiem. Podobnie odbiera przypadkowe fragmenty rozmów dorosłych, audycji w radiu czy w telewizji. Informacja, że w pożarze spłonęło kilkanaście osób, może wywołać bardzo silny strach u dziecka i spowodować, że uzna, iż cały świat jest niebezpiecznym miejscem.
Reagowanie lękiem na obce miejsca i sytuacje
Dziecko ma potrzebę, by wzrastać w oswojonej, bezpiecznej przestrzeni, którą poznaje we własnym tempie i która jest dla niego przewidywalna. Zmiana miejsca pobytu czy nowa sytuacja, np. pobyt w szpitalu, mogą wywołać silny lęk i stres. Dziecko może buntować się przed wejściem w nieznaną sytuację i manifestować swój strach uporczywym płaczem, wybuchem agresji, a nawet objawami somatycznymi.
Typowe lęki u dzieci w wieku przedszkolnym, miną samoistnie wraz z wejściem w kolejny etapy rozwoju i poszerzania się samoświadomości oraz wiedzy o otaczającym świecie. Dlatego wykazujcie dużą uważność i empatię w okresie ich rozkwitu. Pomożecie przezwyciężyć dzieciom lęki, stwarzając sytuacje, w których będą miały okazję nabrać pewności siebie i przekonać się, że potrafią być samodzielne. Jednocześnie muszą mieć przeświadczenie, że czuwacie nad nimi i jesteście wsparciem. To rodzice ponoszą odpowiedzialność za poczucie bezpieczeństwa u dziecka i jego harmonijny, prawidłowy rozwój.
Oprac. Joanna Weyna
Konsultacja specjalistyczna dr n. med. Magdalena Wołoszko; pediatra, członek Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego
Słowa kluczowe: lęki u dzieci w wieku przedszkolnym, czego boją się dzieci, lęki u dzieci, strach u dziecka