Ząbkowanie a biegunka u dziecka – co warto wiedzieć?

Rodzice z niecierpliwością wypatrują, kiedy u ich pociechy pojawią się pierwsze ząbki, choć okres ząbkowania nie należy do najprzyjemniejszych i może przysporzyć nie lada zmartwień. Znane wszystkim objawy ząbkowania to wzmożone ślinienie i rozpulchnione dziąsła. Maluszek staje się wtedy bardziej osowiały i płaczliwy, wkłada do buzi rączki i zabawki. Może pojawić się podwyższona temperatura ciała, katar, a także biegunka.  

Biegunka u małego dziecka zawsze jest niepokojącym sygnałem. Wciąż nie wszyscy rodzice wiedzą, że jedną z przyczyn jej wystąpienia może być wyrastanie ząbków. Jak sobie radzić w tym trudnym dla całej rodziny okresie? Jak pomóc dziecku? Postaramy się odpowiedzieć na najczęściej zadawane pytania na ten temat.

Kiedy zaczynają wyżynać się pierwsze ząbki i jaka jest standardowa kolejność ząbkowania?

Zęby mleczne kształtują się na długo przed tym, zanim nasz maluszek przyjdzie na świat. Już w 4 tygodniu życia płodowego powstaje pierwotna listewka zębowa, z której w 6-7 tygodniu tworzą się zawiązki wszystkich dwudziestu zębów mlecznych, a od 4 miesiąca ciąży postępuje proces ich mineralizacji. Przychodząc na świat, dziecko posiada więc już wszystkie, choć oczywiście jeszcze niewidoczne, mleczaki.  

U większości maluszków ząbki wyrzynają się w określonej kolejności, jednak nie jest to ścisłą regułą. Najczęściej kolejność ząbkowania przedstawia się następująco:

Jako pierwsze wyrastają dolne, a następnie górne jedynki. Pojawiają się zazwyczaj między 5 a 9 miesiącem, jednak normą będzie również rozpoczęcie ząbkowania w 3 lub 12 miesiącu życia dziecka.

Czas ząbkowania może być dziedziczony po rodzicach. Co ciekawe, gdy dziecko ząbkuje wcześnie lub późno, prawdopodobnie odpowiednio wcześnie lub późno pożegna się z mleczakami i powita stałe zęby.

W drugiej kolejności pojawiają się dwójki.

Trzeci etap to czwórki (lub trójki).

Kolejne są trójki (lub czwórki).

Jako ostatnie wyżynają się piątki – zwykle pojawiają się około 3 roku życia.

Koniecznie zgłośmy pediatrze, jeśli nasze roczne dziecko nie ma jeszcze ani jednego ząbka. Być może potrzebna jest konsultacja stomatologa dziecięcego.

Ząbkowanie a biegunka?

U niektórych dzieci przy ząbkowaniu może towarzyszyć biegunka. Należy zachować czujność i uważnie obserwować dziecko, żeby nie przeoczyć innych niż ząbkowanie przyczyn biegunki. Zwiększmy też ilość podawanych płynów – należy częściej przystawiać dziecko do piersi lub podawać wodę do picia. Biegunka jest bardzo niebezpieczna dla niemowląt i małych dzieci, ponieważ szybko doprowadza do odwodnienia i utraty ważnych dla organizmu składników mineralnych.

Zawsze, gdy u Twojego dziecka pojawia się luźna kupka z domieszką krwi lub śluzu z towarzyszącą gorączką i/albo wymiotami, trzeba skonsultować się z lekarzem.

Jakie mogą być inne, poza biegunką, objawy ząbkowania?

Problemy związane z ząbkowaniem pojawiają się zazwyczaj w trakcie wyrzynania się pierwszych ząbków oraz trzonowców. Trudności mogą, ale nie muszą wystąpić. Nierzadko wyprzedzają moment pojawienia się zęba nawet o dwa, trzy miesiące. Najczęściej, poza biegunką, pojawiają się następujące dolegliwości:

Ślinienie się. Ząbkowanie często zwiększa wydzielanie się śliny, ale nadmierne ślinienie się dziecka jest związane także z rozpoczęciem działania gruczołów ślinowych, co przypada na ok. 3 miesiąc życia. W tym czasie niemowlę nie potrafi jeszcze połykać całej wyprodukowanej śliny, więc jej nadmiar widzimy na buzi dziecka.

Wysypka na brodzie lub całej buzi. Taka wysypka może pojawić się na skutek wzmożonego wydzielania się śliny, która podrażnia skórę. Delikatnie wycieraj twarz dziecka i natłuszczaj okolicę ust, aby temu zapobiec.

Kaszel. Również ten objaw może być spowodowany nadmiernym ślinieniem się malucha.

Gryzienie. Nacisk na dziąsła łagodzi odczuwany przez dziecko ból.

Ból. Dolegliwości bólowe mogą pojawić się na skutek stanu zapalnego dziąseł. Niektóre dzieci cierpią bardziej, inne mniej, niestety nie mamy na to większego wpływu. Wyrzynanie się pierwszych ząbków zazwyczaj jest bardziej bolesne, niż kolejnych. To samo dotyczy zębów trzonowych, których pojawienie się często okupione jest cierpieniem malca.

Rozdrażnienie. Niestety niektóre maluchy cierpią tygodniami z powodu wyrzynania się ząbków, są wtedy niespokojne i rozdrażnione.

Utrata apetytu. Apetyt powinien wrócić do normy, gdy tylko pojawi się ząbek. Jednak jeśli dziecko je i pije wyjątkowo mało, skontaktuj się z lekarzem.

Podwyższone temperatura ciała. Niewysoka gorączka (do 38 stopni Celsjusza) może być objawem ząbkowania. Gdy trwa ona ponad 3 dni lub wzrasta, należy zgłosić się do lekarza.

Niespokojny sen. Niestety ząbki wyrzynają się także w nocy...

Krwiaki dziąseł. Dziąsła ząbkującego dziecka są zaczerwienione i obrzmiałe, mogą pojawić się krwiaki nad wyrzynającym się ząbkiem.

Pociąganie uszka lub pocieranie policzka. Objaw ten jest identyczny jak w przypadku zapalenia ucha. Dlatego nie należy go bagatelizować i trzeba udać się z dzieckiem do pediatry.

Jak pomóc maluszkowi w trakcie ząbkowania?

Oto skuteczne metody łagodzenia bólu podczas wyrzynania się ząbków. Wypróbujmy, który najlepiej sprawdzi się w przypadku naszego szkraba.

Gryzak. Wszystko, co maluszek może włożyć do buzi i zagryźć na tym dziąsła, przynosi ulgę. Dlatego warto dać mu bezpieczny, czysty gryzaczek, najlepiej taki, który można ochłodzić w lodówce. Nie wolno gryzaków zamrażać ani zbyt schładzać, gdyż możemy narazić dziecko na szok termiczny.

Masaż. Dziąsła ząbkującego niemowlęcia warto delikatnie masować palcem, silikonową nakładką lub specjalną szczoteczką. W trakcie masażu można również nakładać maść przeciwbólową.

Zimne napoje. Dobrze jest podać maluszkowi chłodną wodę do picia. W ten sposób zmniejszysz ból, a także uzupełnisz płyny utracone na skutek wzmożonego ślinienia się czy biegunki.

Zimne jedzenie. Zaproponuj dziecku chłodne owoce lub jogurt. Być może zje je chętniej niż podgrzaną zupkę.

Środki przeciwbólowe. Jeśli powyższe metody nie skutkują, można, za zgodą lekarza, sięgnąć po paracetamol lub specjalne maści przeznaczone dla ząbkujących maluszków o miejscowym działaniu przeciwbólowym.

Wsparcie rodzica. Okazuj maleństwu jak najwięcej czułości. Może się okazać, że będzie to najskuteczniejszy środek przeciwbólowy.

Czy ząbkowanie zawsze musi być bolesne?

Na szczęście nie, chociaż nie jesteśmy w stanie przewidzieć, jak długo potrwa proces wyżynania się ząbków i jak bardzo będzie bolesny. Jedne maluszki cierpią całymi tygodniami, inne zachowują się tak, jakby nie zauważały, kiedy wyrósł im kolejny ząbek. W trudnych momentach pamiętajmy, że nawet najdłuższe ząbkowanie kiedyś się skończy. Bądźmy wyrozumiali dla dziecka, starajmy się znaleźć również chwilę wytchnienia dla siebie.

Jak dbać o zęby mleczne?

Jeszcze zanim pojawią się pierwsze białe perełki, należy dbać o higienę jamy ustnej. Dziąsła powinno się przemywać gazikiem nasączonym przegotowaną wodą lub schłodzonym naparem z rumianku. Gdy pojawią się pierwsze ząbki, trzeba je szczotkować co najmniej dwa razy dziennie przy pomocy szczoteczki i pasty do zębów (zawsze nakładajmy niewielką ilość pasty). Szczoteczka i pasta muszą być dostosowane do wieku dziecka. Dawajmy maluchom dobry przykład i zachęcajmy do szorowania zębów. Wspólne mycie może stać się naszym codziennym, rodzinnym rytuałem, który zapobiegnie próchnicy.

Bardzo ważne jest, aby między 12 a 18 miesiącem życia dziecka pożegnać się z butelką ze smoczkiem, ponieważ długotrwałe ssanie płynów innych niż woda może powodować namnażanie się bakterii i w rezultacie wystąpienie próchnicy. Do kubeczka nalewajmy wodę, unikajmy słodzonych soczków i innych napojów. Nadmiar soków w diecie dziecka nie tylko wpływa negatywnie na ząbki, lecz także może powodować utratę apetytu i/lub przewlekłe biegunki!

Strońmy od słodyczy. Pamiętajmy, że przykład idzie z góry - jeśli sami zamiast jabłka wybieramy czekoladę, ciężko będzie nam wytłumaczyć dziecku, żeby postępowało inaczej. Dbajmy o właściwą dietę, bogatą w wapń i witaminy. A gdy naszemu szkrabowi wyrośnie już komplet dwudziestu ząbków, koniecznie odwiedzajmy systematycznie stomatologa.

Oprac. Grażyna Zaborska

Konsultacja specjalistyczna: dr n. med. Małgorzata Kwiatkowska, pediatra